“ฝ้าฮอร์โมน” ต่างจากฝ้าทั่วไปยังไง? สัญญาณที่ควรรู้

ฝ้าฮอร์โมน มักจะปรากฏบริเวณที่ถูกแสงแดดบ่อย เช่น โหนกแก้ม หน้าผาก จมูก และริมฝีปากบน ซึ่งเมลานินที่ผลิตมากเกินไปจะทำให้ผิวบริเวณนั้นมีสีเข้มขึ้นอย่างเห็นได้ชัด ฝ้าฮอร์โมนจึงเป็นปัญหาที่ทำให้หลายคนรู้สึกไม่มั่นใจในรูปลักษณ์และต้องการหาวิธีรักษาอย่างถูกต้อง

ภาวะนี้พบได้บ่อยในผู้หญิง โดยเฉพาะในช่วงตั้งครรภ์ (เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “ฝ้าตั้งครรภ์”) หรือในผู้ที่ใช้ยาคุมกำเนิดและยาฮอร์โมนบางชนิด นอกจากนี้ ฝ้าฮอร์โมนยังสามารถเกิดขึ้นในช่วงวัยทอง หรือช่วงที่ฮอร์โมนในร่างกายมีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว

สาเหตุของฝ้าฮอร์โมนและฝ้าทั่วไป

• ฝ้าฮอร์โมน เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนในร่างกาย โดยเฉพาะฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรน ซึ่งกระตุ้นให้เซลล์สร้างเม็ดสีเมลานินทำงานมากขึ้น ฝ้าฮอร์โมนมักพบในผู้หญิงที่ตั้งครรภ์ ใช้ยาคุมกำเนิด หรือมีภาวะฮอร์โมนแปรปรวน
• ฝ้าทั่วไป เกิดจากปัจจัยภายนอก เช่น การสัมผัสแสงแดดโดยตรงเป็นเวลานาน มลภาวะ ความร้อน หรือการระคายเคืองผิว ซึ่งกระตุ้นให้ผิวผลิตเม็ดสีเพิ่มขึ้นเพื่อปกป้องผิว

ลักษณะและตำแหน่งของฝ้า

• ฝ้าฮอร์โมน มักจะเป็นปื้นสีน้ำตาลเข้มหรือเทา มีขอบเขตไม่ชัดเจน มักขึ้นบริเวณโหนกแก้ม หน้าผาก จมูก และเหนือริมฝีปากบน ฝ้าฮอร์โมนมักเป็นแบบสมมาตรทั้งสองข้างของใบหน้า
• ฝ้าทั่วไป มีลักษณะเป็นจุดหรือปื้นสีน้ำตาลอ่อนถึงเข้ม ขอบชัดเจนหรือไม่ชัดเจน ขึ้นได้ทุกบริเวณที่ถูกแสงแดดบ่อย เช่น แก้ม จมูก หน้าผาก และบริเวณอื่น ๆ ของร่างกาย

ความลึกของฝ้าและผลต่อการรักษา

ฝ้าฮอร์โมนแบ่งออกเป็น 3 ประเภทตามความลึกของเม็ดสีในผิวหนัง ได้แก่

• ฝ้าตื้น (Epidermal Melasma) เม็ดสีอยู่ชั้นหนังกำพร้า รักษาง่ายและเห็นผลเร็ว
• ฝ้าลึก (Dermal Melasma) เม็ดสีอยู่ลึกในชั้นหนังแท้ รักษายากกว่าและใช้เวลานานกว่าจะจางลง
• ฝ้าผสม (Mixed Melasma) มีเม็ดสีทั้งชั้นหนังกำพร้าและหนังแท้ ทำให้การรักษาซับซ้อนและต้องใช้วิธีผสมผสาน

ลักษณะของฝ้าฮอร์โมน

• ฝ้าฮอร์โมนมักเป็นปื้นหรือจุดสีน้ำตาลเข้มถึงเทา บางครั้งอาจมีสีคล้ำไม่สม่ำเสมอ
• ขอบเขตของฝ้าอาจไม่ชัดเจนและมักมีลักษณะสมมาตรทั้งสองข้างของใบหน้า เช่น บริเวณโหนกแก้ม หน้าผาก จมูก และเหนือริมฝีปากบน
• ฝ้าฮอร์โมนมักขึ้นอย่างช้า ๆ และมีแนวโน้มขยายตัวหากไม่ได้รับการดูแลหรือหลีกเลี่ยงปัจจัยกระตุ้น

สัญญาณที่บ่งบอกว่าเป็นฝ้าฮอร์โมน

• ฝ้าเริ่มขึ้นในช่วงที่มีการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน เช่น ตั้งครรภ์ ใช้ยาคุมกำเนิด หรือช่วงวัยทอง
• ฝ้ามักเกิดขึ้นพร้อมกันในบริเวณที่มีการสัมผัสแสงแดดบ่อย แต่ไม่ใช่แค่เพียงแสงแดดเป็นสาเหตุหลัก
• ฝ้ามีลักษณะสมมาตรบนใบหน้า แตกต่างจากฝ้าทั่วไปที่อาจขึ้นแบบไม่สม่ำเสมอ
• ฝ้ามักจะไม่หายไปเองแม้จะหลีกเลี่ยงแสงแดด แต่จะดีขึ้นเมื่อฮอร์โมนในร่างกายกลับสู่ภาวะปกติ

วิธีสังเกตเพิ่มเติม

• หากฝ้าเกิดขึ้นในช่วงตั้งครรภ์และค่อย ๆ จางลงหลังคลอด อาจเป็นสัญญาณชัดเจนของฝ้าฮอร์โมน
• การปรึกษาแพทย์ผิวหนังเพื่อวินิจฉัยและใช้เครื่องมือเช่น Wood’s lamp ช่วยตรวจสอบความลึกของฝ้า จะช่วยยืนยันชนิดของฝ้าได้แม่นยำยิ่งขึ้น

การหลีกเลี่ยงปัจจัยกระตุ้น

• หลีกเลี่ยงแสงแดดโดยตรง เพราะรังสียูวีเป็นตัวกระตุ้นให้เม็ดสีเมลานินผลิตมากขึ้น ควรทาครีมกันแดดที่มีค่า SPF 30 ขึ้นไป และทาซ้ำทุก 2 ชั่วโมงเมื่ออยู่กลางแจ้ง
• สวมหมวกและแว่นกันแดด เพื่อปกป้องผิวหน้าและลดการสัมผัสกับแสงแดดโดยตรง
• หลีกเลี่ยงการใช้ผลิตภัณฑ์ที่มีสารเคมีรุนแรงหรือทำให้ผิวระคายเคือง เพราะอาจทำให้ฝ้าเข้มขึ้น

การใช้ผลิตภัณฑ์บำรุงผิว

• เลือกใช้ผลิตภัณฑ์ที่ช่วยลดการสร้างเม็ดสี เช่น ครีมที่มีส่วนผสมของไฮโดรควิโนน, กรดโคจิก, วิตามินซี, หรือสารสกัดจากพืชที่ช่วยยับยั้งเมลานิน
• ใช้ผลิตภัณฑ์ที่ช่วยผลัดเซลล์ผิวอย่างอ่อนโยน เช่น กรด AHA หรือ BHA เพื่อช่วยให้ฝ้าจางลงและผิวเรียบเนียนขึ้น

การรักษาด้วยแพทย์ผิวหนัง

• ในกรณีฝ้าฮอร์โมนที่มีความลึกหรือรักษาด้วยวิธีทั่วไปไม่เห็นผล แพทย์อาจแนะนำการรักษาด้วยเลเซอร์หรือทรีตเมนต์เฉพาะทาง เช่น Q-switched laser, fractional laser หรือ microneedling
• การรักษาด้วยยาเม็ดหรือยาทาฮอร์โมนบางชนิด อาจใช้ในกรณีที่ฝ้าฮอร์โมนมีสาเหตุจากความไม่สมดุลของฮอร์โมน

การป้องกันไม่ให้ฝ้ากลับมา

• ควบคุมฮอร์โมนในร่างกายให้สมดุล เช่น ปรึกษาแพทย์เกี่ยวกับการใช้ยาคุมกำเนิดหรือฮอร์โมนทดแทน
• ดูแลสุขภาพผิวอย่างสม่ำเสมอ และหลีกเลี่ยงปัจจัยที่ทำให้ผิวระคายเคืองหรือถูกทำร้าย
• ทา ครีมกันแดด ทุกวัน แม้ในวันที่ไม่มีแดดจัด เพื่อป้องกันการกระตุ้นเม็ดสี